Sahip olma arzusu insanla birlikte doğar, büyür ve ölür.Sahip olmak ve
hükmetmek! Bu iki kavram, insanoğlunun yeryüzü rüyasının vazgeçilmez iki çehresini
oluşturmaktadır.Hükmetmek! Ya da daha modern, yumuşak ve bilimsel bir ifadeyle:
Yönetmek!..İnsanların toplum halinde yaşadıkları ve toplum olarak çalıştıkları
her zaman ve yerde yönetim var olmuştur.
1-Yönetimle ilgili yüzyıllara uzanan bir bilgi birikimin varlığı, bu varlığı
kullanırken gerekli olan yetenek, yeryüzünde pek çok insanın yöneticilik
yaparak geçimini sağlaması, yönetimin hem bilim ve sanat, hem de bir meslek
olduğunu ortaya koyuyor.
İnsanlar vardır, bilgiye sahiptirler; fakat beceremezler. İnsanlar vardır,
becerirler, fakat bilgileri noksandır. İdeal olanı hem bilmek hem de
becermektir.
Siz de bilgi ve becerilerinizi yoklayın. Noksan olan birşeyler mi var? Mutlaka
tamamlamalısınız.
Yönetici misiniz?... Öyleyse kim olduğunuzu ve öneminizi bilin!
Siz, yönettiğiniz kimselerin beynisiniz. Onun bütün unsurları size bağlıdır.
Sizde meydana gelebilecek bir arıza, sistemi felce uğratabilir. Bu nedenle kim
olduğunuzu ve öneminizi unutmadan görevinizi yerine getirmelisiniz.
Bir yönetici sosyal bilimlere vakıf olmalıdır. Çünkü sosyal bilimlerin yönetime
kaydadeğer katkıları vardır.
Psikolojiden ferdi, sosyolojiden grup, tarihten tecrübe, antropolojiden kültür,
ekonomiden büyüme, ekolojiden uyum felsefeden ise kural bakış açılarını alan
yönetimin, bunlardan yoksun kaldığı zaman hareket edemeyecek kadar dar bir
alana sıkışacağı açıktır.
Buradan çıkan mesaj şudur: Yönetmeye talip olan, merdivenin basamaklarını
tırmanmak istiyorsa, bütün sosyal bilimlerden genel manada haberdar olmak ve
gerektiğinde onlara da müracaat etmek zorundadır.
2-Yönetim geçici ve anlık değildir. Bir yerde başlayıp bir yerde bitmez ve
hep devam eder. Birbirini tamamlayan faaliyetler ve davranışlar dizisidir.
Fonksiyonlarıyla yaşar.İnsanlar ve örgütler var oldukça, yönetim de var
olacaktır. Yönetim, insanlar ve örgütlerle birlikte yaşamaya devam eder. Çünkü
o, fonksiyonları ölçüsünde bir süreçtir.Yönetim fonksiyonları da ihmal
edilmemelidir.
Yönetimin fonksiyonları şunlardır:
Planlama, örgütleme, yön verme, koordinasyon, kontrol, karar verme, motivasyon,
yenilik yapma. Yönetimin fonksiyonları ihmale gelmez.
Bir örgütün daha verimli ve etkin hale getirilememesi yönetimle ilgili bir
meseledir. Yönetici örgütü verimli hale getirmek için mevcut kaynaklarla en
fazla ürünü elde etmesini bilmelidir.
Bir örgütün üç temel kaynağı vardır. Fiziki kaynaklar, mali kaynaklar ve insan
kaynakları. Bu üç kaynağın da verimlilik üzerinde etkileri vardır. Yönetici bu
üç kaynağı en iyi şekilde kullanabilmelidir ki verimliliği en üst düzeyde elde
etsin.
3-Liderlik, yönetimin başarısı için gerekli bir unsurdur. Liderlikle
buluşamayan bir yöneticilik, başarıyı simgeleyen madalyonu çok zor kazanır.
Liderlik bağı, kişiler üzerinde güç sahibi olmayı değil onları etkilemeyi
hatırlatır.
Hiç kimse piyon olarak doğmaz. Her insanda liderlik potansiyeli vardır.
Önemli olan bu potansiyeli ortaya çıkarmak, işlemek ve kullanılacak duruma
getirmektedir.
‘Yöneteceğim’ diyorsanız. ‘Liderim’ de diyebilmelisiniz. Çünkü yöneticiler aynı
zamanda liderin niteliklerine sahip olur ve onların yaptıklarını yapabilirse,
ilerlemeye devam ederler.
4- Lider yönetici fiziki ve kişilik özellikleri yönüyle izleyicilerden
farklıdır.
Üzerinde en çok durulan özellikler şunlardır:
Yaş, boy, cinsiyet, yakışıklılık, güzellik, olgunluk, başkalarına güven verme,
kendine güven duyma, güzel konuşma, samimiyet, doğruluk, zeka, bilgi, kişiler
arası ilişki kurma yeteneği, ileriyi görebilme, inisiyatif sahibi olma, hissi
olgunluk, kararlılık, açıksözlülük, dürüstlük... Lider yönetici yetiştirirken,
bu özelliklere yönettiği insanlardan daha fazla sahip olur.
Üretken olan Lider yöneticinin özellikleri şunlardır:
a-Direktifçi: Yetkindir ve kişilik gücüne sahiptir, sert ama adildir.
Hareketlendirici ve zorlayıcıdır, kararları kendisi verir. Elemanlarıyla
mesafelidir. Ödüllendirir. Göreve yönelik davranır. Çatışmaları doğrudan
kendisi göğüsler.
b-İşbirlikçi: Grup kabulünü ister. Danışmacıdır. Destekleyicidir. Ekip
oluşturucudur. Kararlarda mutabakat sağlar. Elemanlarıyla yakındır. Grup
başarısına katılarak kontrol eder. çatışmalar çözülürken görüşler
birleştirilir. Hedeflere ulaşmak için işbirliği arar.
c-Arkadaşça: Eşitlik taraftarıdır, meslektaşlarının kabulüne önem verir.
Birleştiricidir. Liderliği paylaşmadan yanadır. Etkili kararları kabul eder.
Karşılıklı saygıdan yanadır. Ekip başarısı için kişisel sorumluluk ister.
Çatışmaları üretken tartışmalarla çözmek ister.
Çalışacak saha, yeteneğine uygun olduktan sonra, lider yönetici tahammülü
sayesinde karşısına çıkan bütün engelleri bertaraf eder ve başarılı olur. Lider
yönetici dayanıklı, engel ve zorlukların kıymetini bilen, cesur kişidir.
Yöneticinin dikkat etmesi gereken unsurlar vardır. Bunlara dikkati ölçüsünde
yöneticiliği hem devam eder hem de başarılı olur.
a-Yönetici kendi üstleriyle uyum içinde çalışmayı bilmelidir.
b-Yönetici meslektaşlarıyla uyum içinde çalışmayı bilmelidir.
c-Yönetici astlarıyla da uyum içinde olmalıdır. Çünkü yönetici astlarla iş
görüşür. Yöneticinin başarısı onların bekleneni vermesine bağlıdır.
d-Yönetici, yapılan işi en az kendi astları kadar iyi bilmelidir ki işlerde
meydana gelen alışkanlıkların düzeltilmesinde etkili olabilsin.
e-Yönetici kendini aşabilen insan olmalıdır. Problemler yöneticiden
kaynaklanmamalıdır. Yönetici otoritesini iyi kullanmalıdır. Ancak otorite
sahibi olmak başarılı olmak için yeterli değildir.
5-Etkili lider, yönetici, hoşlanmasa bile, otoriteyi örgütsel hayatın bir
gerçeği olarak kabul eder. Kendisi astlarına karşı adil kullandığı gibi,
amirlerinin de adil kullanmasını bekler. Hele hele gerekmediği halde, otoriteyi
atıl bırakmaz. Fakat otoritenin de arkasına gizlenmez. Otorite, yöneticinin
kullanabileceği en etkili silahlardan biridir.
Otoritenizi kullanın! Gücünüzü küçümsemeyin ve onu üretken kılın.
Güç, başkalarını etkilemede yetersizdir. Gücünüzle birleştiremediğiniz bir
otorite yetersiz kalabilir.
Gücün temelleri şunlardır:Uzmanlık gücü, kanuni güç, ödüllendirme gücü,
cezalandırma gücü, zorlayıcı güç, kişilik gücü, ilgi yoluyla güç v.b.
6-Yönetici örgüt içindeki grupların farkında olmalı ve gruplardaki kişilerin
ilişkilerine vakıf olmalı böyle bir yönetici adeta grubunun bir üyesi gibi
düşünebilir. Ve bu da grubun yönetimi hususunda ona büyük avantajlar sağlar.
Grup liderini etkileyebilen yönetici grubun örgütün amaçlarının gerçekleşmesi
için yapılan faaliyetlerin bir parçası haline getirebilir.
7-Ehliyetli bir lider yönetici astlarını teşvik etmesini bilmelidir.
İnsanlar genellikle fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçları giderilerek başarılı
olma, güç kazanma, bağlanma, inanç, tutum ve isteklerin desteklenerek teşvik
edilebilirler. Astlarını teşvik eden yönetici onları motive etmiş sayılır.
8-Örgüt içerisindeki grupların ya da fertlerin münasebetleri bazen
çatışmalara dönüşebilir. Bunları önlemek ve olmaması için çareler aramak
yöneticinin vazifeleri arasındadır. Bugün artık çatışmaların bir örgüt için
kaçınılmaz olduğu bilinmektedir. Bu durumda önemli olan bu çatışmaların nasıl
yönetileceğidir.
Çatışmaları etkili bir biçimde çözmek istiyorsanız şunlara dikkat etmeniz
gerekir:
a-Çatışma gerçeğini kabul edin.
b-Çatışmanın kaynağını belirleyin.
c-Diğerleriyle konuyu tartışın.
d-Tartışmak amacıyla toplantı yapın.
e-Uzlaşmak için fikir birliği sağlayın.
f-Yardımlaşma isteyin.
Çatışmalar zararlı bir noktaya varmadıkça örgütünüz mutlu bir aile görüntüsü
verir.
9-Lider yönetici amaçlara göre yönetmeyi gerçekleştirebilmelidir.
Amaçlara göre yönetim, yetki ve sorumlulukları güçlendiren, birey ve örgüt
amaçlarını birbirine yaklaştıran ve ekip çalışması oluşturan bir süreçtir. Bu
sürecin dört safhası vardır:
1-Amaçların belirlenmesi,
2-Faaliyetlerin planlanması,
3-Özkontrol,
4-Değerleme.
10-Lider bir yönetici olmak için gereken unsurlardan biri de konuşma sanatını
iyi bilmektir. Lider yönetici kalpler güzel konuşmasıyla girebilir. Bu nedenle
konuşma tarzı fevkalade önemlidir.
Konuşmanın dikkat edilmesi gereken altı önemli öğesi vardır:
a-Ses hacmi: Konuşurken sesiniz rahatça duyulabilmelidir.
b-Hız: Gerektiği yerde hızlı, yavaş veya coşkulu konuşma ayarlanabilir.
c-Ses perdesi: Gerektiği yerde sesin alçaltılması veya yükseltilmesinin
ayarlanmasıdır.
d-Kalite: Sesin kendine has durumudur. Ses aygıtları, fiziksel durumlar ve
duygusallık, ses kalitesini etkiler.
e-Tonlama ve telaffuz: Tonlama, çıkarılan seslerin yapısını, kalınlığını ve
inceliğini anlatır. Kelimelerin gerçek şekilleriyle seslendirilmesi iyi bir
telaffuzun varlığına bağlıdır.
f-Lehçe ve tarz: Konuşmanın dil kurallarına en uygun lehçe ile yapılması
konuşmanın başarısına büyük katkıda bulunur.
11-Lider yönetici fertlerin bilinmeyen yönlerini (ferdin de farkında
olmadığı yönlerini) açığa çıkarmasına yardımcı olur.
Lider yönetici için olaylara bakış açısı iki şekilde olmalıdır:
a-Olaylara farklı boyutlardan bakabilmek.
b-Olaylara bir bütün olarak bakabilmek.
Lider yönetici kendinden ve başkasından azami derecede istifade eden kişidir.
Bunu yapabilmesi için de kendisini ve elemanlarını çeşitli açılardan tutarlı
bir şekilde tanımasına bağlıdır. Bir yönetici bilmeli ki herkesin yedek
kuvvetleri vardır. Etkili dürtüler olmadan, bu yedek kuvvetlerin cepheye
sürülmesi pek mümkün değildir.
12-Lider yönetici, olumlu eleştirilere duyarlı olmalı ve gerektiğinde
görüşlerini değiştirmeyi bilmelidir. Lider yönetici bilir ki, insanın kendisi,
hatalarının tamamının farkına varamayabilir. Bu yüzden kulaklarını başkalarına
çevirmelidir. Gelebilecek eleştirileri dinlemeli, tarafsız bir muhakemeyle
değerlendirmeli ve doğru hususlarda mutlaka dikkatli davranmaya ve hatayı
yeniden tekrarlamamaya çalışmalıdır.
13-Lider yönetici astlarının performansını objektif bir şekilde
değerlendirmelidir. Bunu da aşağıdaki konuları düşünerek yapabilir: Ücret
artışları, ikramiyeler, eğitim, disiplin, terfiler.
Performans değerlendirmesi, esasında dikkate alınabilecek ölçüler üç ana başlık
altında toplanabilir:
a-Kişisel nitelik, çalışma ve iç tutumuna ilişkin ölçüler.
b-Kişiliğe ilişkin ölçüler,
c-Potansiyele ilişkin ölçüler.
14-Lider yönetici gerektiğinde yetki ve sorumluluklarını astlarına devretmesini
bilmelidir. Bu, örgütün başarısını arttıran bir unsurdur. Lider yöneticinin
mutlaka yapması gereken sorumlulukları vardır. Bunlar:
a-Uygun yetki ve sorumluluklar, görevi en iyi şekilde yerine getirecek olan en
yetkili astlara verilir.
b-Lider yönetici, görev verdiği elemana yetki ve sorumlulukta verir.
c-Lider yönetici, astlarına daima verdiği görevden sorumlu tutar.
d-Lider yönetici görevlerin bir kısmını astlarına vermiş olsa bile kendi üst
yöneticisine karşı tüm sorumluluğu üstlenir.
e-Lider yönetici kendisine yüklenen bir sorumluluğu elinden geldiğince yerine
getirmeye çalışan bir astını asla cezalandırmaz.
f-Etki ve yeteneklerini ancak yetki verme sanatı yoluyla geliştire-bileceğine
bilir.
15-Lider yönetici gerektiği zaman vazifelerin yerine getirilmesi için yüksek
performanslı ekipler kurmalıdır. Bu ekipleri kurarken dikkat etmesi gereken
özellikler vardır. Bunlar:
a-Ekibin her üyesi ekip hakkında bir sahiplik ve kontrol duygusu taşımalıdır.
b-Ekip üyeleri arasında karşılıklı mutabakata dayalı anlaşma olmalıdır.
c-Ekip faydalı çatışmalara açık ve yenilikçi fikirleri geliştirmeye müsait
olmalıdır.
d-Ekipte etkili bir haberleşme sağlanmalıdır.
e-Örgüt üst yönetimi, ekibe rahat hareket edebilmesi için yetki vermeli, ekip
üyeleri de kendi üyelerine yetki ve destek vermelidir.
16-Lider yönetici okuma ihtiyacı duyan bir kişidir. Çünkü lider yönetici bilir
ki okumayan insanın dünyası tektir; okuyan insanın önüne de hergün yeni
dünyalar açılır. Lider yönetici okuduğu kitaplardan en iyi şekilde istifade
etmelidir. Bunun yolları da Şunlardır:
a-Amaç belirlenmelidir.
b-Okunacak şey isabetli tespit edilmeli ve yönetici gereksiz bilgilerle
oyalanmamalıdır.
c-İyi bir okuma ortamı sağlanmalıdır.
d-Dikkatini sadece okuduğuna yöneltmelidir.
e-Önemli bilgileri not etmelidir.
f-Öğrendiklerini unutmamalıdır.
Okuma gerçekleştirilirken üç husus aynı anda gerçekleştirilmeli ki beklenen
fayda temin edilmiş olsun. Bunlar: Okumak, öğrenmek ve unutmamaktır.
17-Lider yönetici herhangi bir başarısızlık durumunda ‘Keşke!’ yerine ‘Gelecek
sefere’ diyen kişidir. Çünkü ‘keşke!’ kaybolan ümitleri ‘Gelecek sefere’ ise
yeni ümitleri sembolize eder. Lider yönetici ise ümidini yitirmeyen kişidir ve
lider yönetici aynı zamanda hatalarından ders alan ve onları tekrarlamayan
kişidir. Tekrarlanmayan hatalar fayda sağlar. Tekrarlanan hatalar ise
öldürücüdür.
18-Lider yönetici, zamanını iyi ayarlayan kişidir. Zamanı denetlemenin yolu,
insanın kendisini denetlemesinden geçer. Zaman kaynağını harcayan şeyin kendisi
olduğunu bildikten sonra, harcamayı fazla yapan odak noktayı tespit etmiş demektir.
Artık kendisini denetlemekle zamanı denetleyecektir.
Fakat pratik gösteriyor ki, pek çok yönetici zaman konusunu ihmal etmektedir.
Sırf zamanı kötü kullandığı için faaliyetlerinden olumsuz sonuçlar alan
yöneticiler bahaneyi hep başka kaynaklarda aramaktadırlar.
Bütün mesele, yöneticinin önce kendisini tutarlı olarak yönetmesine bağlıdır.
Kendinizi yönetmezseniz, başkalarını da yönetemezsiniz. Kendi zamanınızı
denetleyemezseniz, başkalarının zamanlarını asla.
19-Yetenekli bir yönetici, bir lider yönetici konuşmaktan çok dinleyen kişidir.
Dinlemek, asıl problemlerin su yüzüne çıkmasına neden olur ve yönetici
insanlarla geçinebilmek ve aynı anda da amaçlara hizmet edebilmek için atması
gereken adımları iyi ayarlayabilir. İnsanlarla geçinebilmek ve onları üzmeden,
darıltmadan yer değişiklikleri yapabilmek için yöneticinin yapması gereken
önemli unsurlar vardır. Bunlar:
a-Takdir edin ve övün.
b-Hataları doğrudan değil de, vasıtalar kullanarak gösterin.
c-Başkalarının gururlarını koruyun.
d-İnsanları başarıya sevk edin.
e-Onlara değer verin.
f-Yanlışların kolayca düzelebileceğini gösterin.
g-Yaptırmak istediğiniz işi sevdirin.
20-Yönetici liderin yöneticilik becerisine en fazla kriz anlarında ihtiyaç
duyulur. Çünkü kriz acil durumu ifade eder. Çözülmesi gereken bir veya birden
çok problem, örgüt hayatını tehlikeye sokar ve kısa süre içinde çözülmeleri
gerekirse, bir krize girilmiş demektir.
Herhangi bir kriz anında yönetici, önce durumun niteliğini ve boyutlarını
belirlemek zorundadır. Zamanında ve yerinde sorular sormak, genellikle
problemin çözümünde kilit rol oynar. Bir kriz anında aşağıdaki gibi sorular
sormak mümkündür:
a-Durumun kritiklik seviyesi nedir?
b-Olabilecek en kötü şey nedir?
c-Bu karmaşanın ana etkeni nedir?
d-Alternatif çözüm yolları nelerdir?
e-En fazla kimin moralinin bozulma ihtimali var?
f-İlgili kişilerin en çok suçlayacağı kişi kim olacaktır?
g-Durumdan yararlanmaya kalkacak kişiler var mıdır?
h-Herşey bittikten sonra hangi gruplar birbirine güvensizlik duyabilir?
Krizlerin meydana getirdiği olumsuz etkilerin giderilip, örgütü tekrar harekete
geçirmenin üç ana kuralı vardır:
a-Verimli çalışmayı engelleyen engelleri ortadan kaldırmak.
b-Örgütün hedeflerini yeniden ve eskisinden daha güçlü olarak belirlemek.
c-Kriz boyunca yapılan başarılı çalışmaları değerlendirmek ve gerekirse
ödüllendirme yoluna gitmek.
21-Bir yöneticinin daima hatırlaması gereken ve gerekirse çerçeveletmesi
lazım olan veciz sözler şunlardır:
*Kişisel olarak farkedilme arzusu taşımalı ve bunu kazanmak için
çalışmalısınız.
*Talihsizlikleri, cesaretsizliği, reddedilmeyi ve hayal kırıklıklarını yenme
isteğine sahip olmalısınız.
*Sabırsız zorlamalarla lider yönetici olamazsınız. Hazırlık ve tecrübe çok
önemlidir.
*Görev başarınızın çok çalışma hevesinize bağlı olduğunu unutmamalısınız. Alın
teri, ilhamdan önce gelir.
*Yetenekli astlarınızın ya da rakiplerinizin varlığını tehlike gibi
düşünmemelisiniz. Tam tersine, lider bir yönetici ancak güçlü astlar, yetenekli
yardımcılar vasıtasıyla başarıya ulaşır.
*Liderlik ettiğiniz kişilere, karşılık beklemeden fedakarlıkta
bulunabilmelisiniz.
*Tabii davranmalı ve mevkinizin sahte gururuna kapılmamalısınız.
*Hatalarınız olabileceği gerçeğini kabul etmeli ve başarılı olabilmek için her
gün bir önceki günden daha fazla çalışmanız gerektiğini bilmelisiniz.
*Astlarınızın arasında morali, dürüstlüğü, adaleti sözlerinizle değil,
davranışlarınızla yerleştirmelisiniz.
*Astlarınızın amaçsız kalmasına izin vermemelisiniz.
*Astlarınıza, kendilerinden neler beklediğinizi öğretmelisiniz.
*Gücünüzü asla kötüyü kullanmamalısınız. Sıkıntılı anlarda önce astlarınızı
düşünmelisiniz.
*Astlarınız arasında sağlıklı bir rekabet ortamı oluşturmalı, ama bunun yıkıcı
bir hal almasına izin vermemelisiniz.
*Bencil ilişkilere girmemeli ve astlarınızdan yararlanmaya kalkmamalısınız.
*Moral ve disiplinden yoksun olmak, örgütünüze gelebilecek en bulaşıcı
hastalıktır.
*Anlamadığınız konularda asla karar vermemelisiniz. Karar vermede cesaretin
kılavuzu sağduyudur.
*Temiz ve mümkün mertebe güzel giyinmelisiniz.
*Ününüz size bağlıdır. İnsanlardan, insanların sizden övgüyle bahsedecekleri
biçimde bahsedin.
*Kendi hareket ve ilginizi gerektiren sorumlulukları asla başkalarına
yüklememelisiniz.
*Çevrenizde, yetki verirken kendinizi rahat hissedebileceğiniz astlar
olmalıdır.
*Herhangi bir asta, onun için değeri olmayan bir ödül asla vermemelisiniz.
*Yaklaşılabilir olmalısınız.
*Herkesin sizinle aynı fikirde olmasını beklememelisiniz.
*Hiç kimseyi küçümsemeyiniz.
*Geleceğinizi, geçmişin gücü üzerine kurunuz.
*Kendinizi aşırı ciddiye almayınız; hatalarınızı göremeyebilirsiniz.
*Yanlış soru sorarsanız, daima yanlış cevap alırsınız.
*Astlarınızın çalışmalarına ilham kaynağı olmalısınız.
*Arkadan gelirseniz, asla lider bir yönetici olamazsınız.
*Meşgul gibi görünmekle, çalışmayı birbirinden ayırabilmelisiniz.
*Şansa asla güvenmemelisiniz. Sonuç olarak etkili bir örgüt yönetimi, baştan
buyana işaret edildiği gibi, örgütün insani yönünün en verimli bir şekilde
yönetilmesine bağlıdır. Yöneticilerin veya yönetici olmak isteyenlerin bu
gerçeği hiçbir zaman unutmamaları ve yönetimle ilgili elde edebildikleri diğer
kaynakları da sabırla incelemeleri, kendi menfaatlerinedir.