30 Agustos 1998
Tersinden okunan hikaye

--------------------------------------------------------------------------------

Her hikayenin tersinden bir okunusu, her ruyanin tersine bir tabiri var. Kimse tek dunyaya ait degil cunku. Ve hic kimse tek hayat yasamiyor. Bu yuzden bunca olum var.

Simurg'un tersinden okunusu guzel zamanlarin guzel insanlarina aci veriyor elbet; ama o tersinden okunus bazen yeniden kuruyor hikayeyi.

Ney zehir, hem panzehir, diyor Mevlana. (1)

Varligin esasi yokluk, nes'e sitem anlamina geliyor Hamid'e gore:

Tesrih-i vucud kil: Ademdir

Ta'mik-i nesat kil: Sitemdir

Yasam olume donusuyor demek, olum yasama. Gulus aglayisa, aglayis guluse.

Dogru, ates gulzar degil midir Hz. Ibrahim'de ve kimi gulsenler kulhan kesilmez mi yeri gelince? Kimi, zindan olup da gul bahcesi, gul bahcesine donusmez mi zindan? O, Yusuf'a aydinliktir da, karanlik disarda kalanin payina duser. Tutsak hukum verir, hukum giyer Zuleyha. Efendi koledir dahasi, kole efendi tahtinda. Geda sehtir, seh geda. Sayyad sikar, sikar sayyad, kisacasi.

Haci Bayram Veli, bu ters okumalar icre, yangini dermanla bir tutmuyor mu?

Yandi bu gonlum yandi bu gonlum

Yanmada derman buldu bu gonlum, boyle demiyor mu?

Ve deniz karaya donusmedi mi Musa'ya ve kara, deniz kesilmedi mi Firavun'a?

Ben Leyla'yi buldugumdan yahut kaybettigimden beri, diyor Sezai Karakoc. Leyla'yi bulmak cunku onu kaybetmek anlamina geliyor. Kaybetmek de bulmak anlamina geliyor Leyla'yi, colde bir suretin uzeri cizilmisse.

Degil mi ki, vakti gelir suret aslolur, asil suret. Mana mecaza donusur, mecaz manaya. An gelir, derun zahir olur, zahir derun. Sirr asikardir da, asikar sirr olur birden.

Suret bulmak, suret yitirmek. Ses yok olus, ses var olus. Yazi olmak, yazi tukenmek. Bana yakin, benden uzak. Ben sen'imdir, sen bensin. Biz O'yuzdur, O biz.

Sure gider tersinden okunan hikaye.

Dogrusu, hayat hikayedir kimi zaman; kimi, hikaye hayat. Yazar kahraman olur birden, kahraman oykuler yazar. Ruya gercek olur bazen, bazen gercektir ruya, bir omru hayal cicegi aramakla gecirir Novalis.

Pervane atese kosar da, isiginin cazibesine, yanip kul olur sadece. Aydinlatmak icin sactigi isik atesin, pervaneyi yakip kul eder her seyden once. Varligi saglayan, yokluga nedendir artik. Yoklugu emreden varligin biricik sebebi. Cunku ask var olus, cunku yok olus.

Ask nefret, ask merhamet. Bir bakista gun kararir, bir bakista gece aydinlanir. "Gun uzar yuzyil olur", bir an'a gelmez bazi bir gun.

Visal firak demektir, vuslat firkat. Fuzuli bunun icin diyor ya, benim derdime kilacagin derman, iste bana asil dert odur. "Gittin simdi senle olma zamani", hasili.

Acida sevinc, sevincte aci? Sanci ilac yazdirir, ilac sanci.

Cevr lutf olur kimi, kimi lutf cevre donusur. Umitsizlik umidin varligi anlamina gelir de, umit umitsizlik demektir dupeduz.

Firtina limandir cunku, liman firtina. Isik karanlik, bulmak yitirmek degil miydi bir baska acilimda? Hazine felaket getirir de, felakette hazine saklidir. Kar bela yazdirir, bela hanesine kaydolunur kar. Zerre hayir zerre ser, boyle demezler mi?

Olum dirimdir, dirim olum. Mevlana icin seb-i arus (dugun gecesi), olum vakti. Kimi oluler, diriler degiller mi? Ve kimi diriler de olu degil mi simdiden? Kullerinden dirilir de kaknus, varliga hak kazanamaz bir turlu var olan. Var yoktur, yoktur var.

Gunes gecenin en karanlik ve soguk vaktine dogar. En yuksek noktasini tutmusken goklerin, dusmeye baslar. Gun kararir, gece aydinlanir.

Yolun sonu basidir ayni zamanda, baslangici bitis noktasi. Nokta bitirir, nokta baslatir.

Boyle sure gider bu tersinden okumalar.

Ez-cumle: Bir okumakla nizama girer hikaye, bir baska okumayla esasindan bozulur. Bir bakista gizli butun mesele. Nereden bakarsaniz, oradasiniz. Bir bakisla kuruluyor kainat cunku. Bir baska bakisla temelinden cozuluyor.

Bir dokunusta yitip gider hayat. Bir dokunusta geri gelir sessizce, bir baska dokunusta yitirilmek uzere. Yine ve yeniden.

Belki tum bunlar su ile ates arasinda bir yer olmadigindan.

Hayat ile oyku arasinda ve dus ile gercek arasinda bir yer.

Olmadigindan.

(1) Feyzi Halıcı cevirisi.