30 Agustos 1998
Tersinden okunan hikaye
--------------------------------------------------------------------------------
Her hikayenin tersinden bir okunusu, her ruyanin tersine bir
tabiri var. Kimse tek dunyaya ait degil cunku. Ve hic kimse tek
hayat yasamiyor. Bu yuzden bunca olum var.
Simurg'un tersinden okunusu guzel zamanlarin guzel insanlarina
aci veriyor elbet; ama o tersinden okunus bazen yeniden kuruyor
hikayeyi.
Ney zehir, hem panzehir, diyor Mevlana. (1)
Varligin esasi yokluk, nes'e sitem anlamina geliyor Hamid'e gore:
Tesrih-i vucud kil: Ademdir
Ta'mik-i nesat kil: Sitemdir
Yasam olume donusuyor demek, olum yasama. Gulus aglayisa, aglayis
guluse.
Dogru, ates gulzar degil midir Hz. Ibrahim'de ve kimi gulsenler
kulhan kesilmez mi yeri gelince? Kimi, zindan olup da gul
bahcesi, gul bahcesine donusmez mi zindan? O, Yusuf'a aydinliktir
da, karanlik disarda kalanin payina duser. Tutsak hukum verir,
hukum giyer Zuleyha. Efendi koledir dahasi, kole efendi tahtinda.
Geda sehtir, seh geda. Sayyad sikar, sikar sayyad, kisacasi.
Haci Bayram Veli, bu ters okumalar icre, yangini dermanla bir
tutmuyor mu?
Yandi bu gonlum yandi bu gonlum
Yanmada derman buldu bu gonlum, boyle demiyor mu?
Ve deniz karaya donusmedi mi Musa'ya ve kara, deniz kesilmedi mi
Firavun'a?
Ben Leyla'yi buldugumdan yahut kaybettigimden beri, diyor Sezai
Karakoc. Leyla'yi bulmak cunku onu kaybetmek anlamina geliyor.
Kaybetmek de bulmak anlamina geliyor Leyla'yi, colde bir suretin
uzeri cizilmisse.
Degil mi ki, vakti gelir suret aslolur, asil suret. Mana mecaza
donusur, mecaz manaya. An gelir, derun zahir olur, zahir derun.
Sirr asikardir da, asikar sirr olur birden.
Suret bulmak, suret yitirmek. Ses yok olus, ses var olus. Yazi
olmak, yazi tukenmek. Bana yakin, benden uzak. Ben sen'imdir, sen
bensin. Biz O'yuzdur, O biz.
Sure gider tersinden okunan hikaye.
Dogrusu, hayat hikayedir kimi zaman; kimi, hikaye hayat. Yazar
kahraman olur birden, kahraman oykuler yazar. Ruya gercek olur
bazen, bazen gercektir ruya, bir omru hayal cicegi aramakla
gecirir Novalis.
Pervane atese kosar da, isiginin cazibesine, yanip kul olur
sadece. Aydinlatmak icin sactigi isik atesin, pervaneyi yakip kul
eder her seyden once. Varligi saglayan, yokluga nedendir artik.
Yoklugu emreden varligin biricik sebebi. Cunku ask var olus,
cunku yok olus.
Ask nefret, ask merhamet. Bir bakista gun kararir, bir bakista
gece aydinlanir. "Gun uzar yuzyil olur", bir an'a
gelmez bazi bir gun.
Visal firak demektir, vuslat firkat. Fuzuli bunun icin diyor ya,
benim derdime kilacagin derman, iste bana asil dert odur. "Gittin
simdi senle olma zamani", hasili.
Acida sevinc, sevincte aci? Sanci ilac yazdirir, ilac sanci.
Cevr lutf olur kimi, kimi lutf cevre donusur. Umitsizlik umidin
varligi anlamina gelir de, umit umitsizlik demektir dupeduz.
Firtina limandir cunku, liman firtina. Isik karanlik, bulmak
yitirmek degil miydi bir baska acilimda? Hazine felaket getirir
de, felakette hazine saklidir. Kar bela yazdirir, bela hanesine
kaydolunur kar. Zerre hayir zerre ser, boyle demezler mi?
Olum dirimdir, dirim olum. Mevlana icin seb-i arus (dugun gecesi),
olum vakti. Kimi oluler, diriler degiller mi? Ve kimi diriler de
olu degil mi simdiden? Kullerinden dirilir de kaknus, varliga hak
kazanamaz bir turlu var olan. Var yoktur, yoktur var.
Gunes gecenin en karanlik ve soguk vaktine dogar. En yuksek
noktasini tutmusken goklerin, dusmeye baslar. Gun kararir, gece
aydinlanir.
Yolun sonu basidir ayni zamanda, baslangici bitis noktasi. Nokta
bitirir, nokta baslatir.
Boyle sure gider bu tersinden okumalar.
Ez-cumle: Bir okumakla nizama girer hikaye, bir baska okumayla
esasindan bozulur. Bir bakista gizli butun mesele. Nereden
bakarsaniz, oradasiniz. Bir bakisla kuruluyor kainat cunku. Bir
baska bakisla temelinden cozuluyor.
Bir dokunusta yitip gider hayat. Bir dokunusta geri gelir
sessizce, bir baska dokunusta yitirilmek uzere. Yine ve yeniden.
Belki tum bunlar su ile ates arasinda bir yer olmadigindan.
Hayat ile oyku arasinda ve dus ile gercek arasinda bir yer.
Olmadigindan.
(1) Feyzi Halıcı cevirisi.